Weg van de feitendiscussies
Klimaatvriendelijk leven is vandaag nog niet de norm. Niet omdat mensen onverschillig zijn – integendeel, de meeste mensen maken zich zorgen. En dan bedoelen we echt de ruime meerderheid: Sustainapoll spreekt over 76%, de Eurobarometer blijft al jaren boven de 85%.
Maar ook al weten we dat er iets aan de hand is, dat zorgt er niet meteen voor dat we onze levens, organisaties en samenleving meteen klimaatvriendelijk gaan inrichten.
We botsen op praktische bezwaren, ongemak, machteloosheid. En precies daar ligt de sleutel.
Bij KlimaatContact geloven we dat diepgaande verandering begint met voelen, praten en durven experimenteren. Daarvoor moeten we praten.
De klimaattransitie is niet alleen een technisch vraagstuk, maar bovenal een menselijk verhaal. Het klimaatgesprek zet ons collectief in beweging. Maar erover praten, op een constructieve manier zodat we daarna met plezier actie gaan ondernemen, dat is niet gemakkelijk.
Dus voorbij de feitendiscussies, gesprekken waar je op je tenen loopt en het compleet vermijden van klimaatgesprekken. Hoe voer je een klimaatgesprek?
De structuur van het klimaatgesprek
Het helpt om de Ask-Offer-Ask structuur te volgen in je gesprekken.
(AOA komt vanuit motiverende gespreksvoering)
- Ask: Wat leeft er bij de ander? Wat speelt mee?
- Offer: Deel jouw ervaring of voorstel (vraag eerst toestemming)
- Ask: Hoe komt dit bij de ander aan?
Het zou best kunnen dat je deze structuur een aantal keer doorloopt in hetzelfde gesprek.
Wat kan helpen, zijn deze zes vuistregels om constructieve gesprekken te voeren.
1. De basis: Luister écht
We luisteren om de ander te begrijpen. Dat klinkt simpel, maar dat is het vaak niet. Het gaat erom dat je je eigen verhaal even opzij zet en je aandacht naar het verhaal van de ander brengt. Je luistert naar dat wat gezegd wordt, dat wat je voelt (emoties, houding) en dat wat misschien niet gezegd wordt maar wel meespeelt.
Om echt de ander te begrijpen, helpt het om eerst stil te zijn en de ander te laten praten. Het is niet erg om een stilte te laten vallen.
Ook non-verbaal kun je een luisterhouding aannemen: je draait je naar de andere persoon toe, maakt oogcontact, zit niet met je armen en benen over elkaar, moedigt de ander aan om te vertellen door bijvoorbeeld te hummen.
Waarom luisteren vaak lastig is:
Zodra een ander begint te vertellen, begint ons brein zich af te vragen wat dat voor ons betekent. Je denkt bijvoorbeeld:
‘Daar ben ik het niet mee eens’
‘Oh, dat heb ik ook eens meegemaakt!’
‘Dat moet je gewoon zo oplossen’
Of je gedachten zijn heel ergens anders, bijvoorbeeld een vergadering van later op de dag.
Dat gebeurt iedereen, zo werkt ons brein. Op die momenten ben je niet meer echt aan het luisteren en is de verleiding groot om zelf te beginnen met praten (uitleggen waarom je het er niet mee eens bent, wat ze hebben meegemaakt of komen met oplossingen). Als we het opmerken kunnen we onze aandacht weer terugbrengen naar de ander. Wees even stil of stel nog een vraag om de situatie beter te begrijpen.
Gebruik LSD: Luisteren, Samenvatten, Doorvragen.
2. Spreek vanuit je hart
Spreek zelf vanuit je hart en geef je gesprekspartner de kans om vanuit het hart te spreken.
Veel klimaatgesprekken worden feitendiscussies, waarbij jij en je gesprekspartner uiteindelijk erop uitkomen dat jullie het ook niet weten, of waarbij jullie juist meer tegenover elkaar komen te staan. Dat kost vaak veel energie en levert weinig verbinding en ruimte voor verandering op.
Vandaar dat we de wetenschap of de politiek, de feiten en cijfertjes, even opzij zetten. Niet omdat ze niet belangrijk zijn, zeker wel, maar als de ander niet openstaat om het te ontvangen, heeft het geen zin. Wij mensen staan veel meer open voor verhalen.
Wat we dus doen: spreken vanuit het hart. We delen iets over onszelf. Over een moment waarop we tot een bepaald inzicht kwamen, welke verandering we hebben doorgemaakt of hoe we ons ergens bij voelen.
En we vragen naar ervaringen, gevoelens en persoonlijke verhalen van de ander.
Dat kan kwetsbaar voelen. Je kunt zelf variëren in hoe persoonlijk je het maakt.
Een helpende reflectie om te checken of je verhaal persoonlijk is: kan iedereen dit zeggen? Een uitspraak als: “Ik ben bezorgd over klimaat, want het is vijf voor twaalf” is bijvoorbeeld niet persoonlijk, we hebben niets geleerd over degene die dit zegt. “Ik ben bezorgd over klimaat, want ik zie dat het in mijn tuin steeds droger wordt” is al persoonlijker.
3. Beweeg mee met weerstand
Als het gaat over een klimaatthema, kun je weleens botsen op weerstand. Groot en klein. Bijvoorbeeld:
“Wat ik doe maakt toch niet uit als de ander / de overheid / de grote bedrijven …“
“Ik vind het zo knap dat jullie geen auto hebben, dat zou ik nooit kunnen.”
Als de ander met een bezwaar komt of als je het oneens bent met wat er wordt gezegd, is onze eerste reactie meestal om daar tegenin te gaan. Ons te ‘verdedigen’ of zelfs aan te vallen (meestal met feiten).
Meebewegen met weerstand kan bijvoorbeeld door:
- Nog een verduidelijkende vraag te stellen en goed te luisteren.
- Kort te noemen dat jullie het oneens zijn zonder meteen uit te leggen: “Ik merk dat we daar anders in staan”.
- Te reageren met een gevoel “dat maakt me wel verdrietig” of “dat lijkt me wel lastig”.
- Empathisch te reageren.
- Eigen ambivalentie in te brengen of ernaar vragen (zie de vuistregel hieronder).
Meebewegen is niet hetzelfde als het ermee eens zijn. Het gaat over begrip tonen voor waar de ander staat en nieuwsgierig te zijn. Veel weerstand ontstaat uit beschermingsmechanismen. We willen de realiteit niet (helemaal) onder ogen zien, omdat dat ons een emotionele last geeft.
We blijven authentiek en eerlijk, het is geen manipulatie. Ga niet zeggen ‘Ik begrijp het’ als je er eigenlijk niets van begrijpt.
4. Omarm ambivalentie
Dubbele gevoelens, we hebben ze allemaal, over elk denkbaar thema en dus ook over klimaat. Juist in die dubbelheid kun je elkaar vinden!
Als je je inzet voor het klimaat, kan je soms al eens denken dat je niet meer mag laten zien wat je moeilijk vindt aan klimaatvriendelijk leven. Dan verzwijg je liever dat je nog niet overgestapt bent van bank of naar groene stroom. Of je vertelt vooral de positieve ervaringen en niet over die keer dat je nachttrein vier uur vertraging had.
Ambivalentie gaat over begrip hebben voor beide kanten. Over wél en niet willen tegelijkertijd en daar eerlijk over zijn in je gesprekken.
Het kan ontzettend veel goed doen om onze dubbele gevoelens te erkennen voor onszelf, te erkennen bij de ander én in te brengen in onze gesprekken. Als iemand komt met een bezwaar, kun je beter niet meteen met een oplossing komen (dan beweeg je ook niet mee met de weerstand).
Vraag eens naar ambivalentie “Voelt dat voor jou ook dubbel?”.
Benoem de ambivalentie die je hoort of invult “Ik kan me voorstellen dat dat dubbel is, dat je én …. én … Hoe is dat voor jou?”.
Benoem een eigen dubbelheid en breng je aandacht terug naar de ander.
5. Plant zaadjes, trek niet aan het gras
Je hoeft niemand te overtuigen. Niet elk gesprek zal een grote verandering tot gevolg hebben. Dat hoeft ook niet. De meeste mensen zijn al overtuigd en willen best veranderen. Ze willen alleen niet veranderd worden én de samenleving maakt klimaatvriendelijk gedrag vaak niet gemakkelijk.
Zaadjes planten gaat over de kleine gesprekken. Soms zo klein als alleen benoemen zonder reactie te verwachten.
“Ja, mooie fiets hè? Heb ik tweedehands gekocht.”
Zaadjes planten gaat ook over het voeden van creativiteit. Als het ene (nog) niet lukt, wat is er dan nu al wel mogelijk? We kunnen vaak behoorlijk zwart-wit denken. “Nooit meer vliegen voor het werk, dat gaat echt niet lukken!” Daarop zou je vragen naar een middenweg waar je mee kunt experimenteren. Tussen zwart en wit liggen vele tinten groen.
Als je een oplossing aan wilt dragen, vraag dan eerst toestemming. “Vind je het oké als ik vertel hoe ik dat nu doe?”.
6. Zorg goed voor jezelf
Als we op een duurzame manier met onszelf omgaan en leren leven met de klimaatcrisis is zelfzorg een basisingrediënt (zie ook het Process model of eco-anxiety and ecological grief van Panu Pihkala).
Wat dit betekent voor je klimaatgesprekken is heel persoonlijk. Soms is een gesprek niet aangaan, het allerbeste wat je kunt doen voor het klimaat. Bijvoorbeeld omdat een gesprek met die ene persoon je enorm triggert. Kies bewust waar je je energie in steekt én, misschien nog belangrijker, waar je geen energie in steekt. Je kunt niet alles.
Soms betekent zorg goed voor jezelf het gesprek juist wél aangaan. Op het werk. Met je dierbaren. Uit angst voor conflict, durven we soms niet te noemen hoe dit onderwerp ons aan het hart gaat of dat we liever iets zouden veranderen. En daarmee doen we onszelf tekort.
Dus zorg goed voor jezelf kan betekenen: voer het gesprek, zet klimaat op de agenda, vertel wat jij ergens van vindt. In kleine stapjes, als dat nodig is. Het is ontzettend goed voor je welzijn om te leven naar je waarden.
Bonusvuistregel: Kies je timing
Je hebt niet altijd te kiezen wanneer je een klimaatgesprek voert, maar soms wel!
We zeggen weleens: het slechtste moment om het over vlees te hebben, is wanneer er vlees op iemands bord ligt. Toch is dat hét moment waarop veel mensen getriggerd worden om een gesprek aan te gaan.
Als het kan, zoek dan een rustig moment uit, waarop iemand ook open staat om samen in gesprek te gaan. Voer een gesprek over vliegreizen als er nog geen reis op de planning staat. Zorg dat er geen televisie, telefoon of andere grote afleiding is. Voer het gesprek als je energie hebt en wanneer je je goed voelt.
Tot slot …
Het is goed om je te beseffen dat verandering een proces is en tijd kost. Als je een klimaatgesprek hebt gevoerd, kom er dan later nog eens op terug. Zeker als het toch niet helemaal is gegaan zoals je zou willen, is dat de ideale aanleiding voor een nieuw gesprek.
‘Weet je nog dat we het hadden over … . Ik heb daar misschien wat te veel verteld, hoe was dat voor jou?’
Fijne gesprekken gewenst!
Klimaatgesprekken voeren is een vaardigheid, en vaardigheden leer je door te oefenen. Als het je lukt om constructieve gesprekken te voeren door de inzichten in dit artikel: top!
Als je daar hulp (en plezier met gelijkgestemden) bij kunt gebruiken, ben je altijd welkom bij een workshopreeks ‘Vergroot je handafdruk!’, de driedaagse training tot klimaatcoach. Of nodig KlimaatContact uit op het werk!
